IV. De stroopstokers van het SFPLS

Inleiding
Het Slow Food Presidium Limburgse Stroop, juridisch aangesloten bij de Stichting Slow Food Euregio Maas-Rijn, is officieel in 2010 gestart door de stroopstokers Coen Eggen, Roy Eussen, Hans Franssen en Mart Vandewall. Henk Hoogakker was en is coördinator/ voorzitter. Leo Eussen, Rik en Annemarie Steinschuld- Franssen en Magiel Vandewall waren toen nog geen lid.
De leden van het Presidium willen het traditionele, ambachtelijk stroopstoken en de goede smaak van het product behouden. In lijn hiermee is het afgeleide doel de oude hoogstamfruitrassen en boomgaarden te behouden en hun sociaal-maatschappelijke en agrarische rol in het cultuurlandschap te versterken.
Het Presidium is in mei 2007 begonnen, mede op initiatief van Slow Food Limburg, aan een productieprotocol voor het stoken van Limburgse Stroop. Hieraan voorafgaand was de Limburgse Stroop al in 1998 opgenomen in een inventarisatie naar traditionele streekproducten in Nederland en in 2004 opgenomen in de Ark van de Smaak van Slow Food Internationaal.
Lees verder over de Ark van de Smaak en die inventarisatie:
- Ark van de Smaak
- boek Hielke van der Meulen
Traditionele Streekproducten, gastronomisch erfgoed van Nederland
1998 ISBN 90 5439 070 0
Dit boek was de eerste grondige inventarisatie over echte traditionele streekproducten in Nederland. Naar aanleiding van deze publicatie en het artikel over de Limburgse Stroop ( met als stoker Mart Vandewall ) volgt opname in de Ark van de Smaak. Zo is ook het contact ontstaan tussen Hielke van der Meulen, één van de eerste, prominente Slow Food leden in Nederland, met Mart Vandewall en vervolgens met Henk Hoogakker van Slow Food Limburg.
Slow Food is een internationale organisatie zich inzet voor lekker, puur en eerlijkvoedsel voor iedereen. Lees verder: www.slowfood.nl
Het maken van een dergelijk protocol was voorwaarde om erkend te worden als Slow Food Presidium door Slow Food Internationaal. Daarmee zijn ook de uitgangspunten van het ambacht stroopstoken en het product ambachtelijke stroop geformuleerd. Meer weten over dit protocol? Bekijk Pdf protocol
Medio 2010 kwam een delegatie van Slow Food Internationaal naar de regio van de stroopstokers voor een inspectiebezoek. De erkenning volgde snel. Die is overhandigd in 2010 door Slow Food International tijdens de Salone del Gusto in Turijn. Meer weten over Slow Food International ? Lees dan hier meer.
Verder hebben de leden van het presidium gewerkt aan een erfgoedzorgplan om het ambacht en het unieke product naar de toekomst toe nog steviger te verankeren. Dit is gebeurd in samenwerking met het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland. Lees verder over het Erfgoedzorgplan: link naar Erfgoedzorgplan Kien/ PresidiumSinds 2017 is het ambacht stoken van Limburgse Stroop geplaatst op de Nationale Inventaris Immaterieel Erfgoed in Nederland. Lees hier verder. Naar aanleiding hiervan verscheen een interessant artikel door Rob Dijksman in de wintereditie van het blad Bouillon. Lees verder:Bekijk.
De overhandiging van het officiële certificaat gebeurde tijdens een geslaagde bijeenkomst op het gemeentehuis van Eijsden-Margraten op 19 april 2017. 1. Best veel belangstelling voor het officële uitreiking certificaat KIEN 2 .
v.l.n.r.: Leo Adriaanse, ( nu voormalig) hoofd KIEN , Cees Kleinman voorzitter Stichting Ondernemen Bloesemlint, Roy Eussen, Hans Franssen, Henk Hoogakker , Mart Vandewall, Coen Eggen en Dieudonné Akkermans (nu oud-) burgemeester Eijsden-Margraten,
Het Presidium bestaat nu (mei 2020) uit de stroopstokers: Coen Eggen (Ambachshoes) , Roy en Leo Eussen (Hombourgeois), Hans en Julienne Franssen-Kerckhoffs & Annemarie en Rik Steinschuld-Franssen (Koulen12), Mart en Magiel Vandewall (PuurVandewall). Henk Hoogakker is coördinator/ voorzitter.
Achterste rij v.l.n.r.:
- Rik Steinschuld
- Hans Franssen
- Magiel Vandewall
- Leo Eussen
- Mart Vandewall
- Coen Eggen
Voorste rij v.l.n.r.:
- Henk Hoogakker
- Annemarie Steinschuld-Franssen
- Roy Eusssen

Familie Vandewall
Midden jaren zeventig van de vorige eeuw komt Mart Vandewall via de wereldwijde milieu-activistische bewegingen in contact met de inspirerende praktische aanpak in Italië. Die beweging in Noord-Italië, met haar optimistische en praktische insteek, was voor Mart en Maria Vandewall een extra stimulans om hun biologisch teeltbedrijf in Eckelrade door te zetten. Ze verzamelden vanaf 1975 fruit van vervallen hoogstamgaarden en lieten dat in de Voerstreek, net over de grens, tot stroop verwerken door Aloïs Wiertz.
Enkele jaren eerder was Mart al in contact gekomen met Pierre Deckers, de laatste porsjer in Zuid Limburg. Pierre, die toen al op leeftijd was, heeft hem toen veel verteld over zijn ambacht. De praktijk van het stroopstoken heeft Mart eind jaren zeventig geleerd bij Aloïs Wiertz, gedurende een aantal stookseizoenen.
In 1980 is Mart begonnen met de inrichting van zijn eigen stroopstokerij in Eckelrade. Hij heeft toen om praktische redenen gekozen om niet met hout te stoken, maar met gas. In 1983 is een gasbrander geïnstalleerd en is de stroopstokerij formeel gestart. Pierre Deckers, kwam natuurlijk meteen op werkbezoek.
De vraag naar ambachtelijke stroop nam vanaf de start gestaag toe. De productie door Mart Vandewall was eigenlijk al op voorhand verkocht. In 1992 kwamen er een tweede ketel en pers bij, die Mart kreeg van de Roermondse familie Heldens. Deze familie maakte al meerdere generaties stroop in Roermond.
De zoon van Mart en Maria Vandewall, Magiel, was als kind al gefascineerd door het vuur, de kisten vol fruit, de dampende ketel en lekkere stroop die het resultaat was. Hij leerde meewerkend vanaf 1998 het ambacht, dat hij al jaren compleet beheerst.
De laatste jaren zijn Mart, Maria en Magiel naarstig op zoek naar een ruimere locatie voor hun biologisch groente- en fruitbedrijf én ambachtelijke stroopstokerij Puurvandewall, want de boerderij in Eckelrade barstte uit zijn voegen.
Einde 2019 volgt de aankoop van een carréboerderij in Bruisterbosch. Hier komt een ruimere boerderijwinkel en een stroopstokerij, die toegankelijker is voor bezoek. Tevens wordt een ontvangstruimte, een “proeflokaal”, ingericht waar de intrinsieke en cultuurhistorische waarden van ambachtelijk stroopstoken letterlijk en figuurlijk geproefd kunnen worden.
In overleg met het Slow Food Presidium Limburgse Stroop wordt gekeken op welke wijze Bruisterbosch eveneens kan functioneren als een kenniscentrum over de historie en actuele betekenis van ambachtelijke stroop als immaterieel erfgoed.
Mart en Magiel Vandewall stoken vanaf half oktober - wanneer de eigen fruitpluk gereed is- tot en met februari met twee ketels.
Meer weten over het biologisch groente- en fruitbedrijf en ambachtelijke stroopstokerij Puurvandewall? Klik hier










Familie Eussen
De voorgeschiedenis van het stroopstoken van de familie Eussen begint in 1902. Toen werd namelijk Leo’s oom, Pierre Deckers, geboren. Pierre was de oudste uit een gezin van acht kinderen. Hij trouwde met Maria Sijben, een zus van de moeder van Leo Eussen.
Pierre Deckers gaat vanaf 1915 (dat jaartal staat in de pers gegraveerd, die nu nog door Roy Eussen in gebruik is in Hombourg) meewerken in de (loon-) stroopstokerij om het grote gezin te onderhouden. Pierres vader was vierde-generatie stroopstoker. Hij bezat een koperen ketel waarin 400kg fruit paste en bijbehorende pers. Omdat Pierre zijn vader mee ging helpen, werden een extra koperen ketel en een pers aangeschaft, die nu nog steeds door Roy Eussen worden gebruikt.
Rond 1975 verkoopt Pierre Deckers de ketel en pers van zijn vader aan Coen Eggen en gaat hij op kleinere schaal verder met een andere ketel. In 1979, Pierre is dan inmiddels 77 jaar, kondigt hij aan te gaan stoppen. Hij is op dat moment de laatste loonstroopstoker van Limburg. Leo Eussen, die het zonde vond dat het oude ambacht verloren dreigde te gaan, ging toen twee jaar bij zijn oom in de leer. Leo Eussen bij zijn oom Pierre Deckers In 1981 sluit Pierre definitief de schuurpoort.
De installatie van Pierre Deckers wordt naar Wijlre verhuisd, waar Leo Eussen als huisstoker vanaf 1980 ruim 20 jaar stroop maakt. Leo’s zoon Roy begint als klein manneke met het vuur op te stoken en leert al doende de kneepjes van het vak.
Rond 1995 bouwt Leo af en neemt Roy de werkzaamheden over om in 2003 te verhuizen naar Hombourg. Hier stookt Roy nog steeds op traditionele en ambachtelijke wijze met twee ketels van begin september tot medio november. Bekijk het artikel DDL
Het stroopstoken maakt deel uit van de toeristische onderneming van Roy en Josseline Eussen: het landgoed Molen van Medael en Hombourgeois, een schitterende combinatie van materieel en immaterieel erfgoed. Meer weten?










Coen Eggen en de Vereniging Ambachshoes
Toen vanaf de late jaren zestig de interesse in vakwerkbouw toenam, bleek de kennis over dit historische bouwprincipe vrijwel afwezig te zijn. Dat had tot gevolg dat er toen meer kapot is gemaakt dan gerestaureerd, ook bij rijksmonumenten. Een aantal mensen, dat bezig was met restauraties van vakwerkhuizen, bouwde zo zelf een hoop expertise op. Zij besloten in 1974 tot de oprichting van de Vereniging Ambachshoes, vereniging tot behoud van het oude ambacht.
In het begin was er vooral aandacht voor bouwambachten. Coen Eggen, die sinds 1976 voorzitter is, werkt daarnaast ook al jaren mee aan een Woordenboek van Limburgse Dialecten. In zijn zoektocht naar oorspronkelijke woorden, kwam Koen uit bij oude ambachten, die dreigden te verdwijnen. De bevragingen van oude vaklieden leidde o.m. naar Pierre Deckers in Banholt, die de laatste nog actieve stroopstoker van Limburg bleek te zijn. Dat was de reden voor Coen Eggen om bij hem in 1974 actief in de leer te gaan.
- De Vereniging Ambachshoes had in de tussentijd ook besloten een proefproject op te zetten in de vorm van het met oude technieken herbouwen van enkele vakwerkschuurtjes. Tegelijkertijd was duidelijk dat Deckers er echt mee ging stoppen, waardoor een zinnig, te behouden ambacht verloren leek te gaan. Pierre Deckers was bereid een van zijn twee installaties over te doen. De volgende stap was het combineren van de herbouw van de twee schuurtjes met een stroopstokerij: de logische combinatie van materieel en immaterieel erfgoed!
In 1982 werd begonnen met het saneren van de twee verworven houtskeletten en werden in Honthem die twee gebouwtjes gecombineerd tot een heuse stroopstokerij. In 1986 stookten leden van het Ambachtshoes daar de eerste stroop. Sindsdien stoken ze daar elk jaar met een kleine, maar bijzondere en smaakvolle opbrengst met één ketel.
Eén probleem is in al die jaren wel steeds nijpender geworden en dat is het vinden van voldoende onbespoten hoogstamfruit. Veel fruitweiden worden opgekocht door boeren die aan uitbreiding toe zijn en daarvoor kale grond nodig hebben. Zo zijn de laatste jaren enkele belangrijke fruitweiden verloren gegaan. Link naar verslag bijeenkomst






Familie Franssen- Kerckhoffs en Steinschuld-Franssen
De motivatie voor Hans en Julienne Franssen om te beginnen met stroop stoken op de Koulen in Klimmen heeft twee achtergronden:
- De achtergrond van Hans en zijn vrouw Julienne, beiden stammend uit boerengezinnen: bij Julienne een fruitteeltbedrijf in Bemelen, in het geval van Hans een authentiek gemengd bedrijf, met koeien, akkers, kippen, varkens en (hoogstam-) fruit.
- Een fysieke uitlaatklep als tegenwicht voor de meer regelende taken in Hans’ werkzaamheden bij DSM.
- Julienne en Hans zijn beiden opgegroeid met oude ambachten: het verzorgen van groentetuinen en het houden van bijen door Juliennes oudoom en oudtante en de groentetuin, imkerij en het op ambachtelijke schaal produceren van appel- en druivenwijn (in de jaren vijftig en zestig) door de vader van Hans. Tegen die achtergrond rijpte rond 1989 bij Julienne en Hans het plan om een handwerk op ambachtelijke, traditionele wijze op te pakken. Enkele bezoeken bij Mart Vandewall (Eckelrade) en het Ambachshoes (Honthem) leidden tot de uitwerking naar een stroopstokerij.
Via Mart Vandewall heeft de familie Franssen een koperen kookketel en de romp van een fruitpers kunnen bemachtigen. De fruitpers is door de plaatselijke timmerman gerenoveerd en aangevuld met een houten persbodem van een oude stroopstokerij op Koulen. Diverse werktuigen en voorwerpen zijn gemaakt door de smid en de timmerman van Koulen/Klimmen.
Vervolgens is in 1990 een stroopstokerij gebouwd op de fundamenten van een voormalig bakhuis, landschappelijk ingepast en gebouwd met speklagen. Link naar foto bouwtekening en foto locatie. In datzelfde jaar zijn Hans en Julienne begonnen met stroop stoken. Ze zijn gaan kijken bij Mart Vandewall en hebben vervolgens al doende het vak geleerd. Julienne en Hans hebben stroop gestookt vanaf 1990 t/m 2015, dus ruim 25 jaar. Alles bij elkaar hebben ze ca. 7500 kg stroop gemaakt van ca 65.000 kg fruit! Het merendeel van het fruit komt van de eigen boomgaarden.
In 2015 zijn hun dochter Annemarie en haar man Rik op Koulen komen wonen. Zij hebben de stroopstokerij vol enthousiasme overgenomen. Annemarie heeft van jongs af aan het stroopstoken meebeleefd en voor Rik sluit het stokersambacht mooi aan bij zijn interesse voor heemkunde en plaatselijke geschiedenis. (Link naar foto’s Koulen) De overdracht van kennis en kunde naar de jongere generatie is in een paar jaar gezamenlijk stoken geregeld. De laatste jaren helpen Hans en Julienne nog met fruit verzamelen. Af en toe bieden ze een helpende hand bij het stoken of geven ze advies. Op Koulen stoken ze van eind augustus tot begin oktober met één ketel, meestal gedurende de weekenden. Het merendeel van het fruit komt van de eigen boomgaarden. (Link naar video KIEN: "Het stoken van Limburgse stroop", Koulen, 2017)
In 2020 hebben Hans en Julienne in hun boerderij in Nuth een alternatieve kleine stroopstookinstallatie opgezet. Deze is in 2021 nog niet operationeel.
Meer weten over de ambachtelijke stroopstokerij op Koulen 12? Bekijk de website van Rik en Annemarie.










Alle inhoud is eigendom van Slowfood Presidium Limburgse Stroop
Website ontwikkeld door Beter Bij Ons B.V.